door Huib De Zeeuw  03 mei 2015 voor nrc.nl

Waar wereldwijd aandacht was voor de honderdjarige herdenking van de Armeense genocide, blijft de volkerenmoord op de Arameeërs - ook uit 1915 - een ‘vergeten genocide’. Filmmakers Hans Busstra en Joris Postema maakten een bijzondere documentaire over de geschiedenis en de toekomst van dit eeuwenoude christelijke volk, dat momenteel wordt bedreigd door IS.

De verwoestingen van de Islamitische Staat (IS) in verschillende Irakese steden was vooral een aanval op de oude Assyrische beschaving. De terreurbeweging wil deze eeuwenoude geschiedenis uitwissen. Alsof er niet eeuwenlang een christelijk rijk in deze regio was gevestigd. Net als de Armeniërs leefden de Arameeërs, die ook wel bekend staan als Assyriërs of Suryoye, in Zuidoost-Turkije, Syrië, Irak en Libanon. Maar het voortbestaan van deze etnische groepering in de regio is door de opmars van IS steeds moeilijker geworden met als pijnlijk nieuws de onderhandelingen met de terreurbeweging om voor 20 miljoen euro 230 gijzelaars vrij te krijgen.

Moedertaal van Jezus

Bijzonder aan deze etnische groepering is hun eeuwenoude taal. Het Aramees was waarschijnlijk de moedertaal van Jezus. Of anders een door het Aramees beïnvloede vorm van het Hebreeuws. Daarnaast zijn sommige Korangeleerden ervan overtuigd dat ook de Koran gebaseerd is op een van de dialecten uit het Arameeërs.

De sterke orale traditie van dit volk is tegelijkertijd haar zwakte. Waar er honderden boeken zijn verschenen over de Armeense genocide is er maar een handjevol studies over de Turkse moord op naar schatting 500.000 Arameeërs. Er werd honderd jaar lang gezwegen. En via de documentaire over ‘Sayfo, de vergeten genocide’ wil de uit Hengelo afkomstige president van de Arameeërs, Johnny Messo dat veranderen.

Bijzonder aan de documentaire is de wending die zij maakt. De wandaden uit het verleden vormen niet de hoofdmoot, het is veel eerder een portret van de diplomatieke president in ballingschap van een niet-bestaande natie. Messo droomt en werkt voor een eigen land van de Arameeërs, maar wil het niet gewapenderhand veroveren. Zoals NRC-recensent Hans Beerekamp schrijft:

    “Dat is inderdaad interessant, die reflex tot natievorming. De bijeenkomsten met oude en jonge Arameeërs, van Stockholm tot Gütersloh, kun je zien als een wanhoopsoffensief tegen de assimilatie. We zien meisjes die alleen nog maar met hun grootouders Aramees spreken, en verder Zweeds of Nederlands of Duits.”