GEDICHT OVER DE ARMEENSE GENOCIDE

(door Jim Postma)uit ROTTERDAM VANDAGG ENMORGEN 01 april 2015
De voormalig Rotterdamse stadsdichteres Jana Beranová heeft in opdracht van Amnesty International een speciaal gedicht gemaakt over de Armeense genocide voor een documentaire daarover die aanstaande zondag door de VARA op NPO 2 om 20.15 uur op televisie wordt uitgezonden. Bij dit gigantische menselijke drama vanaf 1915 kwamen rond de 1,5 miljoen Armeniërs om het leven.
Deze historische documentaire wordt in zes afleveringen gebracht.

Onder de titel ‘Bloedbroeders’ gaan de Turks-Nederlandse journalist Sinan Can en Ara Halici, Nederlands acteur van Armeense afkomst, op zoek naar de wortels van deze nog immer omstreden geschiedenis. In Turkije zelf zitten thans heel wat journalisten en schrijvers in de gevangenis omdat zij, zonder censuur van de overheid, hierover hebben geschreven. Turkije zelf ontkent tot op de dag van vandaag dat deze Armeense genocide ooit heeft plaatsgevonden.Dichteres Jana Beranová heeft met haar actuele gedicht (zie hieronder) onder de titel ‘Het verboden woord’ zich proberen in te leven in die afschuwelijke ‘dodenmars’ tijdens de Eerste Wereldoorlog. Voor die oorlog leefden twee miljoen Armeniërs in het Ottomaanse rijk. Na 1918 waren hiervan nog maar weinigen over. Verzwakt door de Balkanoorlogen, beschouwde het Ottomaanse rijk de christelijke Armeniërs als verraders en begon in 1915 met de vervolging en de uitroeiing van deze bevolkingsgroep.
Honderd jaar
Nu, honderd jaar later, ontkent Turkije dus nog steeds deze volkerenmoord. Hrant Dink, destijds hoofdredacteur van de Turks-Armeense krant Agos werd in 2007 voor de deur van zijn redactiekantoor doogeschoten. Dit leidde, ook door velen Turken, tot massale protesten op straat. Dink had daarvoor in talrijke artikelen de Armeense genocide publiekelijk onder de aandacht gebracht.
De komende première van zondag wordt begeleidt door televisieproducent Kees Schaap van de VARA. De voorpremière is echter al aanstaande zondag in een marathonuitzending vanaf 11.30 uur tijdens het jaarlijkse festival Movies That Matter in het Theater aan het Spui in Den Haag. Movies That Matter is een initiatief van Amnesty International. Voor de nabespreking werd door Amnesty aan Jana Beranová gevraagd een gedicht op het thema te schrijven en de documentaireserie hiermee af te sluiten.

Het verboden woord

Je vraagt je af hoe gingen ze weg
wat dachten ze, hoe gedroegen zich
hun benen, hun kapotte voeten
in die oneindige dodenmars

Je vraagt je af hoe vielen ze, op die stofweg
die hongerweg, die bloedhete weg
hoe stonden ze op, hoe stonden ze niet op
hoe stierven ze als een kudde bizons
een ravijn ingejaagd

Je spreekt met hun zonen, hun dochters
hoe overleven ze met wat wordt ontkend
je wijst op het woord dat op je lippen brandt

Je hunkert naar het huis dat er niet meer staat
voor de deur je grootouders, verliefd op elkaar
je koestert de foto door een wonder bewaard
Je wijst nogmaals op het verboden woord

het water van de rivier zingt het
de geschonden aarde zingt het
je broer zingt het, je weet
dat niemand ontkomt aan het geweten
van anderhalf miljoen doden